1. Lịch sử

 Mùa xuân năm 1931, từ ngày 20 đến ngày 26/03, tại Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 2, Trung ương Đảng đã giành một phần quan trọng trong chương trình làm việc để bàn về công tác thanh niên và đi đến những quyết định có ý nghĩa đặc biệt. Một trong số đó là các cấp ủy Đảng từ Trung ương đến địa phương cần cử ngay các ủy viên của Đảng phụ trách công tác Đoàn.

Sự phát triển lớn mạnh của Đoàn đã đáp ứng kịp thời những đòi hỏi cấp bách của phong trào thanh niên. Đó là sự vận động khách quan phù hợp với cách mạng nước ta, đồng thời phản ánh công lao trời biển của Đảng, của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu – Người đã sáng lập và rèn luyện tổ chức Đoàn. Được sự chấp thuận của Bộ Chính trị, Ban chấp hành Trung ương Đảng và Bác Hồ, theo đề nghị của Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam, Đại hội toàn quốc lần thứ 3 họp từ ngày 22-25/03/1961 đã quyết định lấy ngày 26/03/1931 (một ngày trong thời gian cuối của Hội nghị Trung ương Đảng lần 2) làm ngày thành lập Đoàn hàng năm.

Từ ngày 26/03/1931 đến nay, để phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của từng thời kỳ cách mạng, Đoàn đã đổi tên nhiều lần:

• Từ 1931-1936: Đoàn Thanh niên cộng sản Việt Nam, Đoàn Thanh niên cộng sản Đông Dương.

• Từ 1937-1939: Đoàn Thanh niên Dân chủ Đông Dương.

• Từ 11/1939-1941: Đoàn Thanh niên Phản đế Đông Dương.

• Từ 05/1941-1956: Đoàn Thanh niên cứu quốc Việt Nam.

• Từ 25/10/1956-1970: Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam.

• Từ 02/1970-11/1976: Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh.

• Từ 12/1976 đến nay: Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh.

Những thế hệ thanh niên kế tiếp nhau đã chiến đấu anh dũng vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội đã liên tiếp lập nên những chiến công xuất sắc và trưởng thành vượt bậc.

2. Cơ cấu tổ chức và nguyên tắc:

Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh lấy nguyên tắc tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản, được thể hiện như sau:

• Cơ quan lãnh đạo cao cấp của Đoàn đều do bầu cử lập ra, thực hiện nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách.Cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đoàn là Đại hội Đại biểu toàn quốc. Cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đoàn ở mỗi cấp là Đại hội Đại biểu hoặc Đại hội Đoàn viên ở cấp đấy. Giữa hai kỳ Đại hội, cơ quan lãnh đạo là Ban chấp hành do Đại hội Đoàn cùng bầu ra. Giữa hai kỳ họp Ban chấp hành, cơ quan lãnh đạo là:

• Ban Thường vụ do Ban chấp hành cùng bầu ra Ban chấp hành Đoàn các cấp có trách nhiệm báo cáo về hoạt động của mình với Đại hội hoặc Hội nghị Đại biểu cùng cấp, với Ban chấp hành Đoàn cấp dưới.

• Hệ thống tổ chức của Đoàn được tổ chức từ Trung ương xuống cơ sở:

              + Cấp cơ sở gồm Đoàn cơ sở và Chi đoàn cơ sở

              + Cấp Huyện và tương đương.

              + Cấp Tỉnh và tương đương.

              + Cấp Trung ương

• Nghị quyết của Đoàn phải được chấp hành nghiêm chỉnh, cấp dưới phục tùng cấp trên, thiểu số phục tùng đa số, cá nhân phục tùng  tổ chức.

• Trước khi quyết định các công việc và biểu quyết của Đoàn, các thành viên đều được cung cấp thông tin và phát biểu ý kiến của mình, ý kiến thuộc về thiểu số được quyền bảo lưu các báo cáo lên Đoàn cấp trên cho đến Đại hội Đại biểu toàn quốc song phải nghiêm chỉnh chấp hành nghị quyết hiện hành.   

3. Chức năng của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh

Đoàn có 3 chức năng:

• Đoàn là đội dự bị tin cậy của Đảng, thường xuyên bổ sung lực lượng trẻ cho Đảng, Nhà nước và các ngành. Đoàn luôn xác định nhiệm vụ của mình là đội quân xung kích cách mạng tích cực tham gia xây dựng Đảng và là người kế tục trung thành sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và của Bác Hồ.

• Đoàn là Trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, tạo môi trường đưa thanh niên vào các hoạt động giúp học tập rèn luyện và phát triển nhân cách, năng lực của người lao động mới phù hợp với yêu cầu của xã  hội hiện nay.

• Đoàn là Người đại diện, chăm lo và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tuổi trẻ. Chức năng này khẳng định rõ tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là tổ chức của thanh niên, vì thanh niên.

4. Vai trò của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh
 Đoàn là thành viên trong hệ thống chính trị, hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trong hệ thống này Đảng là người lãnh đạo, Đoàn là một trong các tổ chức thành viên.

• Đối với Đảng: Đoàn là hoạt động dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng, là đội dự bị tin cậy của Đảng, nguồn cung cấp cán bộ theo yêu cầu nhiệm vụ chính trị của Đảng.
• Đối với nhà nước: Đoàn là chỗ dựa vững chắc của Nhà nước trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Đoàn phối hợp với các cơ quan Nhà nước, các đoàn thể và tổ chức xã hội chăm lo giáo dục, đào tạo và bảo vệ thanh thiếu nhi.
• Đối với các tổ chức xã hội của thanh niên và phong trào thanh niên: Đoàn giữ vai trò làm nòng cốt chính trị trong việc xây dựng tổ chức tổ chức và hoạt động của Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, Hội Sinh viên Việt Nam, Hội Doanh nghiệp trẻ Việt Nam và các thành viên khác của Hội.
• Đối với Đội TNTP Hồ Chí Minh: Đoàn giữ vai trò là người phụ trách Đội và có trách nhiệm xây dựng tổ chức Đội, lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác thiếu nhi, tạo điều kiện về cơ sở vật chất và tài chính cho hoạt động của Đội.

5. Nhiệm vụ và quyền hạn của Đoàn viên

Nhiệm vụ của Đoàn viên:

• Luôn luôn phấn đấu vì lý tưởng của Đảng và Bác Hồ. Tích cực học tập, lao động rèn luyện, tham gia các hoạt động xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

• Gương mẫu chấp hành và vận động thanh, thiếu niên thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Tham gia xây dựng, bảo vệ Đảng và chính quyền. Chấp hành Điều lệ Đoàn và các nghị quyết của Đoàn; tích cực tuyên truyền về tổ chức Đoàn trong thanh niên; sinh hoạt đoàn và đóng đoàn phí đúng quy định.

• Liên hệ mật thiết với thanh niên, tích cực xây dựng Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, Hội Sinh viên Việt Nam, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh; giúp đỡ thanh niên và đội viên trở thành đoàn viên.

Quyền của đoàn viên:

• Yêu cầu tổ chức Đoàn đại diện, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình, được giúp đỡ và tạo điều kiện để phấn đấu trưởng thành.

• Ứng cử, đề cử và bầu cử cơ quan lãnh đạo các cấp của Đoàn

• Được thông tin, thảo luận, chất vấn, phê bình, biểu quyết, đề nghị và bảo lưu ý kiến của mình về công việc của Đoàn.

6. Các hoạt động của Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh

• Mùa hè xanh: Mùa hè xanh là một hoạt động thường niên, do Hội Sinh viên Việt Nam tổ chức, nhằm hướng sinh viên đến các hoạt động công ích xã hội, như: làm đường, làm cầu, xây nhà tình thương, tham gia xóa mù chữ và xóa mù tin học,... Hoạt động này được đông đảo sinh viên tham gia, và hầu hết các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp ở Việt Nam đều tham gia.

• Ngoài chiến dịch Mùa hè xanh kể trên với lực lượng nòng cốt là sinh viên thì còn phải kể đến các chiến dịch sau nằm trong các hoạt động Hè tình nguyện diễn ra trong ba tháng 6,7,8 như:

          + Chiến dịch Hoa phượng đỏ dành cho giáo viên trẻ và học sinh trung học phổ thông.

         + Chương trình Tiếp sức mùa thi hỗ trợ phụ huynh và thí sinh các tỉnh về thành phố dự thi đại học cao đẳng.

          + Chiến dịch Hành quân xanh với sự tham gia của chiến sĩ lực lượng vũ trang.

          + Chiến dịch Kỳ nghỉ hồng của thanh niên công nhân.

• Ngoài các hoạt động lớn của Đoàn thì hàng năm, tại các trường trên toàn quốc vẫn thường niên tổ chức lễ kỷ niệm ngày thành lập Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh cùng nhiều hoạt động ý nghĩa tìm hiểu về Đoàn.

Hà Nội-Amsterdam và một phiên họp Đại hội Đại biểu Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh

Trải dọc theo chiều dài lịch sử, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh ngày càng khẳng định vị thế, vai trò to lớn trong sự nghiệp phát triển đất nước. Với mỗi học sinh, được mang trên mình chiếc huy hiệu Đoàn là một niềm vinh dự lớn lao cùng với đó là trách nhiệm trở thành người Đoàn viên mẫu mực. Tìm hiểu về lịch sử và những kiến thức về Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, hiểu và chấp hành quy định của Đoàn cũng chính là biểu hiện chân thực nhất của lòng yêu nước.

PV: Đặng Ngọc Minh – Văn 1619